ბევრ პატრონს აწუხებს კითხვა, როდის უნდა აჭამოს ძაღლს – სეირნობამდე, რათა შინაური ცხოველი ენერგიით აღივსოს აქტივობამდე, თუ სეირნობის შემდეგ, რათა შეივსოს დახარჯული ენერგია. ჩვენ გეტყვით, როგორ უნდა გააკეთოთ სწორი არჩევანი.
როგორ არის მოწყობილი საჭმლის მომნელებელი სისტემა ძაღლებში?
ძაღლის საჭმლის მომნელებელი სისტემის თავისებურებაა მისი ადაპტაცია ხორცის, ძვლებისა და ხრტილოვანი ნაწილების დამუშავებასთან.
ძაღლის საჭმლის მონელების პროცესი ასე გამოიყურება:
⦁ კბილებით დაქუცმაცებული საკვები (ისევე, როგორც მთლიანი ნაჭრები) საყლაპავის საშუალებით ხვდება კუჭში;
⦁ კუჭში სპეციალური ფერმენტების მეშვეობით მასში ცილების მონელება ხდება;
⦁ კუჭის კედლების შეკუმშვა ხელს უწყობს მასში მოხვედრილი საკვების გადაადგილებას და თხევად მასად (ქიმუსი) გადაქცევას, გადაქცევის შემდეგ კი წვრილ ნაწლავში გადაინაცვლებს;
⦁ თორმეტგოჯა ნაწლავში საკვების მონელება სრულდება ნაწლავების (კატალიზატორები) და პანკრეასის (ინსულინი, ხვდება სისხლში და არეგულირებს გლუკოზის დონეს) მიერ გამოყოფილი ფერმენტების საშუალებით;
⦁ ამავდროულად, თირკმელის მიერ ხდება ნაღველის გამომუშავება, რომელიც ნაღვლის ბუშტიდან ნაწლავებისკენ მიემართება. ზუსტად ნაღველი აძლევს ძაღლის განავალს დამახასიათებელ ფერს;
⦁ ზემოაღნიშნული პროცესების დროს საკვები ნივთიერებები შეიწოვება ცხოველის ორგანიზმში;
⦁ წყალი შეიწოვება მსხვილ ნაწლავში, ხოლო მოუნელებელი საკვების ნარჩენები და არაორგანული ელემენტები გროვდება სწორ ნაწლავში, საიდანაც დაცლის გზით გამოიყოფა ფეკალიების სახით.
აღსანიშნავია, რომ ძაღლის საჭმლის მონელების პროცესი ასტიმულირებს ნერწყვის უხვ სეკრეციას, რომელიც შეიცავს მიკრობების საწინააღმდეგო ნივთიერებას, ლიზოციმს. მისი საშუალებით პირის ღრუს ლორწოვან გარსში არ განვითარდება ანთება, ძვლებით მიყენებული ჭრილობ(ებ)ისგან.
ბუნებაში ძაღლი მტაცებელია. ნადირობა შეიძლება დიდი ხნის განმავლობაში წარუმატებული იყოს; ხოლო როდესაც გაუმართლებს ძაღლს, მას დასჭირდება კარგად ჭამა, რათა გაჯერების გრძნობა რაც შეიძლება დიდხანს შერჩეს. ძაღლის კუჭი ადაპტირებულია ამ პროცესთან, ამის დასტურია მისი ძლიერი დაჭიმვა და შეკუმშვა.
ბალახისმჭამელებისა და ადამიანებისგან განსხვავებით, ძაღლის შედარებით მოკლე ნაწლავი ვერ ახერხებს მთლიანი მცენარეული საკვების მონელებას. ამის მიუხედავად, შინაური ცხოველისთვის ბოსტნეული და ხილი აუცილებელია, განსაკუთრებით თბილ სეზონზე. ისინი ასევე მნიშვნელოვანია, ერთი მხრივ როგორც დამატებითი დატვირთვა ნაწლავებზე, მეორე მხრივ მისი შეკუმშვის (პერისტალტიკა) გამაძლიერებელია. გარდა ამისა, ბოჭკო, რომელიც მცენარეული საკვების საფუძველს ქმნის, ნაწილობრივ იშლება ნაწლავის ბრმა ნაწილში.
საკვების ნორმალური ათვისებისთვის საჭმლის მომნელებელ ტრაქტში საკვების გავლა საკმაოდ სწრაფად უნდა მოხდეს. ამაზე პასუხისმგებელია სამი პერისტალტიკური კომპონენტი:
⦁ აქტიური ფორმა – ხორციელდება კუჭისა და ნაწლავების ძლიერი გაწელვის გზით;
⦁ ფონის ფორმა – დამახასიათებელია ნაწლავებში საკვების არარსებობის შემთხვევაშიც კი, ან თუ ძაღლს სძინავს;
⦁ გაძლიერებული ფორმა – ხორციელდება ძაღლის მოძრაობის დროს კუნთების მუშაობის შედეგად.
განვიხილოთ, როგორ იკვებება მტაცებელი თავის ბუნებრივ გარემოში. ძაღლი მოიპოვებს ნადავლს და შემდეგ მიირთმევს მას. მსხვილი გადაყლაპული საკვები იწვევს კუჭის გაწელვას, რის შემდეგაც იწყება ნაწლავის აქტიური შეკუმშვა. სანამ ეს პროცესები შიგნით მიმდინარეობს, ძაღლი მოსვენებულ მდგომარეობაში იმყოფება, თითქმის უმოძრაოა. თანდათან იზრდება მონელებული საკვების წილი, ხოლო ძაღლის კუჭი იკუმშება და ნაწლავის შიგთავსის დიდი ნაწილი გამოიყოფა. ამის შემდეგ ძაღლი იღდგენს აქტივობას, რის გამოც დარჩენილი საკვები შეიწოვება. როცა საჭმლის მომნელებელი ტრაქტი ცარიელია, კუჭი მაქსიმალურად იკუმშება და შიმშილის გრძნობა ჩნდება – მტაცებელი ისევ მზადაა, გავიდეს სანადიროდ, ახალი მსხვერპლის საძებნელად.
ძაღლის საჭმლის მომნელებელი სისტემისთვის დამახასიათებელი ამ თვისებურებების გათვალისწინებით, არ არის აუცილებელი მისი კვება სეირნობამდე, უმჯობესია ამის გაკეთება სეირნობის შემდეგ. ძალზე მნიშვნელოვანია მიღებული მასის სწორად გადანაწილება: ამიტომ, გამოკვების შემდეგ, მიეცით მას დრო დასვენებისა და საჭმლის მონელებისთვის. შემდეგ სრული დასვენება უნდა ჩაანაცვლოს მარტივმა გასეირნებამ მშვიდ რეჟიმში, რის შემდეგაც, როცა შინაური ცხოველის კუჭი ცარიელი იქნება, უკვე ფიზიკური დატვირთვის დროა.
მნიშვნელოვანია გვესმოდეს, რომ აქტიური ვარჯიში და თამაში ჭამის შემდეგ საზიანოა ძაღლის ჯანმრთელობისთვის. კარგია, თუ შინაური ცხოველი მხოლოდ საკვების უკან ამოღებით გადარჩა, სავალალო შემთხვევებში კუჭის გადახლართვა ან უფრო სერიოზული შედეგები მოჰყვება. ამასთან, არ დაივიწყოთ ვარჯიში, რომლის გარეშეც საკვები ცუდად შეიწოვება და შესაძლებელია საჭმლის მონელების აშლილობის განვითარება.
რა ემართება ძაღლის ორგანიზმს სეირნობისას?
სიარული მნიშვნელოვანია როგორც თქვენი ძაღლის ფიზიკური, ასევე ემოციური ჯანმრთელობისთვის, ამიტომ რეგულარული გასეირნება აუცილებელია. განვიხილოთ ყველაზე მნიშვნელოვანი პროცესები, რომლებიც ხდება ძაღლის ორგანიზმში, სეირნობის დროს.
შინაური ცხოველის ფიზიკური ჯანმრთელობის თვალსაზრისით, შეიძლება აღინიშნოს შემდეგი:
⦁ ჟანგბადით სისხლის გაჯერება სუფთა ჰაერზე ყოფნისას;
⦁ კუნთოვანი სისტემის და მთელი სხეულის განვითარება ვარჯიშის, სირბილისა და თამაშების დროს;
⦁ ნერვული სისტემის გაძლიერება კუნთების აქტივობის შედეგად;
⦁ სახსრების მუშაობის გაუმჯობესება და მათი დაავადებების პროფილაქტიკა, ფიზიკური დატვირთვის საშუალებით;
⦁ ჭარბი წონისა და ყაბზობის თავიდან აცილება, გარეთ სირბილითა და ხტუნვით;
⦁ ნაწლავებისა და შარდის ბუშტის დაცლა.
საჭმლის მონელებისთვის სიარული კარგია მას შემდეგ, რაც კუჭიდან საკვები ნაწლავებში მოხვდება და სასარგებლო ელემენტები აქტიურად შეიწოვება სისხლში. ეს ხდება ჭამიდან 3 ან 4 საათის შემდეგ, შემდეგ (სრულ მონელებამდე) შეგიძლიათ ძაღლთან ერთად გაისეირნოთ. აუცილებლად დაიწყეთ თავისუფალი ვარჯიშით და მოგვიანებით გადადით აქტიურ თამაშებზე და ვარჯიშზე.
სიარული ასევე არის ოთხფეხა შინაური ცხოველის ფსიქო-ემოციური მდგომარეობის განუყოფელი ნაწილი. ამ დროს ძაღლი ურთიერთობს გარესამყაროსთან, სწავლობს უცხო ადამიანების, სხვა ცხოველების, ფრინველების, საგნებისა და სუნის აღქმას. სოციალიზაცია შინაური ცხოველების განვითარებისა და ჯანმრთელობის მნიშვნელოვანი ასპექტია.
როდის არის საუკეთესო დრო ძაღლის გასასეირნებლად: ჭამის წინ თუ ჭამის შემდეგ?
ძაღლის საჭმლის მომნელებელი სისტემის თავისებურებებიდან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ უმჯობესია ცხოველის კვების დაწყებამდე მოაწყოთ გასეირნება. ამ მოსაზრების გასამტკიცებლად მოცემულია რამდენიმე პუნქტი:
⦁ სეირნობისას ძაღლს უყვარს აქტიურობა – სირბილი, ხტომა, თამაში და ეს არ შეიძლება ჭამის შემდეგ მალევე. ამან შესაძლებელია გამოიწვიოს კუჭის დიდი პრობლემები, ნაწლავების გადახლართვა და ძლიერი ტკივილი.
⦁ სავსე კუჭზე აქტიურობისას შინაური ცხოველის გულ-სისხლძარღვთა სისტემაზე დატვირთვა იზრდება, რადგან ამ მდგომარეობაში ჩვეულებრივი მანიპულაციები უფრო რთულია და განსახორციელებლად მეტ ენერგიას მოითხოვს.
⦁ გასეირნება, რომელსაც, როგორც წესი, მოაქვს შინაური ცხოველის სიხარული და კმაყოფილება, მტკივნეული გახდება თავად ძაღლისთვის ჭამის შემდეგ. ძაღლი ჩვეულებრივზე მეტად დაიღლება, იგრძნობს სიმძიმეს და არა სიამოვნებას.
⦁ უზმოზე გასეირნება ძაღლს საშუალებას მისცემს შეძლებისდაგვარად გამოათავისუფლოს დაგროვილი ენერგია, ირბინოს და იხტუნოს და, რა თქმა უნდა, მადაზე მოვიდეს. მთელი თავისი პოტენციალის გამომჟღავნების შემდეგ, ძაღლი სწრაფად შემოვარდება სახლში, საკმაოდ მშიერი. ასე პატრონიც და შინაური ცხოველიც კმაყოფილი დარჩება.
შესაბამისად, გასეირნებამდე არ არის აუცილებელი ძაღლის კვება. გამონაკლისი შეიძლება იყოს ისეთები, რომლებსაც აქვთ ისეთი დაავადებები, როგორიცაა დიაბეტი ან ჰიპოგლიკემია.
როდის გავასეირნოთ ლეკვი?
ზრდასრულ ძაღლთან გასეირნება სათანადოდ უნდა იყოს ორგანიზებული კვებამდე, რომელიც ჩვეულებრივ არის ორჯერადი (დილით და საღამოს), ასევე შუადღისას, საუზმიდან 4-6 საათის შემდეგ. დეფეკაცია, ნორმალურ შემთხვევაში, ხდება დღეში ორჯერ.
ახალგაზრდა ძაღლებთან სიტუაცია ცოტა განსხვავებულია: ლეკვის ასაკიდან გამომდინარე, საკვების მიღების რაოდენობა შეიძლება განსხვავდებოდეს. შევეცადოთ გავერკვეთ, როდის გავასეირნოთ ლეკვი – ჭამამდე თუ ჭამის შემდეგ.
ახალმა პატრონმა უნდა იცოდეს, რომ ძაღლს პატარა ასაკიდანვე ასწავლიან სუფთა ჰაერზე მოსაქმვას. თანდათან ლეკვი უნდა მიეჩვიოს დღეში ორჯერ დეფეკაციას. თუმცა, ზრდასრულისაგან განსხვავებით, თავიდან ბავშვი დეფეკაციის სურვილს ვერ იკავებს და შეუძლებელია აიძულო, რომ დიდხანს შეიკავოს თავი – წინააღმდეგ შემთხვევაში შესაძლოა მსხვილი ნაწლავის ანთება და ცისტიტი განვითარდეს. ამიტომ, საჭიროა ლეკვის ქცევაზე დაკვირვება და მისი გასეირნება როგორც ჭამის წინ, ისე – შემდეგ, როცა მას ეს სჭირდება.
ძალიან პატარა ასაკის ლეკვებში, რომლებმაც ახლახან დაიწყეს გარეთ გასვლა, ჭამის შემდეგ, დეფეკაციის საკმაოდ მძაფრი სურვილი აქვთ. ამას ხელს უწყობს ხშირი კვება მცირე ულუფებით (4-6-ჯერ დღეში). ვინაიდან კვებას შორის დრო შეიძლება იყოს 4 საათი ან უფრო ნაკლები, შეუძლებელია ლეკვის გასეირნება ჭამიდან რამდენიმე საათის შემდეგ (როგორც ზრდასრული ძაღლის შემთხვევაში).
შეჯამება: ლეკვის გამოკვების დრომდე ან მის შემდეგ შესაძლებელია გასეირნება. ჭამის შემდეგ ის შეძლებს სახლის გარეთ მოსაქმვას, დიდხანს არ უნდა მოითმინოს, რომ ჯანმრთელობა არ დაიზიანოს. მთავარია რამდენიმე მარტივი წესის დაცვა: სასეირნოდ უფრო წყნარი ადგილი აარჩიეთ და სავსე მუცლით არ დაიწყოთ სირბილი და აქტიური თამაშები. თუმცა, ცარიელ კუჭზე, გარდა ტუალეტში წასვლისა, პატარას შეეძლება დატკბეს სუფთა ჰაერით, ირბინოს, იხტუნოს და მოერგოს მის გარშემო არსებულ სამყაროს. ამიტომ, საჭიროა ლეკვი თანდათანობით შევაჩვიოთ ზრდასრულთა განრიგს: დილის და საღამოს გასეირნება, ტუალეტში გასვლით.
ძაღლების გასეირნების ძირითადი წესები
ოთხფეხა შინაური ცხოველისთვის სიარული და აქტიურობა სუფთა ჰაერზე აუცილებელია. განვიხილოთ ძირითადი წესები, რომლებიც უნდა დაიცვან ძაღლების პატრონებმა:
რეჟიმის ფორმირება
შინაური ცხოველისთვის ჯანსაღი ცხოვრების წესის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია რეჟიმი. ეს ეხება კვებას, სეირნობას და მოსაქმვას. იმისთვის, რომ შინაური ცხოველი შესანიშნავ ფიზიკურ ფორმაში და კარგ ხასიათზე იყოს, პატრონმა პირველივე დღეებიდან უნდა მიაჩვიოს ის ყოველდღიურობას.
ყველაზე ხშირად, სელექციონერები ირჩევენ დილის და საღამოს საათებს სეირნობისა და კვებისთვის – გაღვიძებისთანავე, სამუშაოდ ან ვარჯიშზე წასვლამდე, ასევე სახლში დაბრუნებისთანავე. გასეირნების ხანგრძლივობა და მათი რაოდენობა იზრდება შაბათ-კვირას, როდესაც პატრონს შეუძლია მეტი დრო დაუთმოს თავის შინაურ ცხოველს.
ზრდასრულისგან განსხვავებით, ბავშვს სჭირდება უფრო ხშირი გასეირნება, ქუჩაში ტუალეტში გასვლის შეჩვევასთან დაკავშირებით. საკმარისია მათ მივცეთ 15-20 წუთი. დროთა განმავლობაში ახალგაზრდა შინაური ცხოველი გადადის ზრდასრულ რეჟიმში და საკმარისია დღეში ორჯერ გასეირნება. ამ სიარულის დროს მან უნდა დაიცალოს ნაწლავები და შარდის ბუშტი.
სეირნობის და კვების განრიგი
ყოველდღიური რუტინის ფორმირება სავალდებულო ელემენტია ოთხფეხა მეგობრის ცხოვრებაში. ვეტერინარებისა და გამოცდილი სელექციონერების რეკომენდაციების მიხედვით, ძაღლის ყოველდღიური რუტინა ასე უნდა გამოიყურებოდეს:
დილით – ნახევარსაათიანი ან საათიანი (თუ შესაძლებელია) სეირნობა. ამ დროს შინაური ცხოველი თავისუფლდება სადილის ნარჩენებისგან (მონელებული საკვებისგან) – დეფეკაცია.
● დილის კვება სეირნების შემდეგ (სტანდარტული კვებით დღეში ორჯერ).
● საღამოს –აქტიური თამაშები და ფიზიკური დატვირთვა, ვარჯიში. სუფთა ჰაერზე ხანგრძლივი ყოფნა შინაური ცხოველების თანმხლები ვარჯიშით.
● საღამოს კვება, დაბრუნებისას.
ქუჩაში გასეირნების ყოფნის ხანგრძლივობა
დილით შეიძლება უფრო ხანმოკლე სეირნობა – 30-60 წუთი საკმარისია, საღამოს კი მეტი დრო უნდა დაუთმოთ – საათი ან მეტი (რაც უფრო ხანგრძლივია, მით უკეთესი).
ორ მთავარს (დილით და საღამოს) ეზოში კიდევ სამი მოკლე გასვლის (10-15 წუთის განმავლობაში) დამატებით, შინაურ ცხოველს შესაძლებლობას მისცემთ ცოტათი გახურდეს სუფთა ჰაერზე და დაიცალოს შარდის ბუშტი. ორჯერ დეფეკაციისგან განსხვავებით, ჩვეულებრივ ოთხფეხა შინაურ ცხოველებს შეუძლიათ დღეში ხუთჯერ შარდვა.
სიარულის რეჟიმის დატვირთულობა
სეირნობის აქტივობაზე გავლენას ახდენს ცხოველის მახასიათებლები – მისი ჯიში, ასაკი და ჯანმრთელობის მდგომარეობა.
მაგალითად, ნადირობისა და მებრძოლი ჯიშის ინდივიდებს სჭირდებათ უფრო ხანგრძლივი სეირნობა. იმისთვის, რომ შეინარჩუნონ ფორმა და ჯანმრთელობა, მათ სჭირდებათ მინიმუმ ოთხი საათის გატარება სუფთა ჰაერზე, რომლის დროსაც უნდა ივარჯიშონ და ჩაერთონ აქტიურ თამაშში.
დაახლოებით იგივე დრო სჭირდებათ ახალგაზრდა ცხოველებს გარეთ გასატარებლად. თამაშების, სირბილისა და ხტუნვის გარდა, მათ პატრონებს არ უნდა დაავიწყდეთ წვრთნა.
რაც შეეხება მოხუცებს და დეკორატიულ ჯიშებს, შეგვიძლია შემოვიფარგლოთ ორსაათიანი სეირნობით. ასაკის მატებასთან ერთად ცხოველებს ურთულდებათ ფიზიკური აქტივობა ხანგრძლივი დროით, ამიტომ არ უნდა დატვირთოთ.
თუ არსებობს დასიცხვის ან შეციების საშიშროება, უმჯობესია დაბრუნდეთ სახლში, როგორც კი შინაური ცხოველი მოისაქმებს. ცივ ამინდში რეკომენდებულია შინაური ცხოველისთვის სპეციალური ტანსაცმლის ჩაცმა, რათა მან თავი კომფორტულად იგრძნოს.
Leave your comment